Konie w historii i sztuce

Konie od wieków odgrywały bardzo dużą rolę w życiu ludzi. Służyły człowiekowi jako wierzchowce, towarzysząc mu w polowaniach i na wojnach, pomagały mu uprawiać ziemię, przewozić towary, pracowały razem z nim przy wyrębie lasów i w kopalniach. Nie dziw zatem; że w obyczajowości i kulturze wielu krajów europejskich i azjatyckich zajmowały szczególne miejsce, nieporównanie ważniejsze niż jakiekolwiek inne zwierzę. Wysoko cenine za swe piękno i dzielność , były przedmiotem dumy swych właścicieli, a zarazem oznaką ich statusu społecznego. Ich wizerunki na herbatach i sztandarach symbolizowały honor, szlachetność, prawość i dobre obyczaje. Zwierzęta te stawały się także bohaterami mitów i legend, inspirowały poetów, malarzy i rzeźbiarzy. Do najbardziej znanych koni w historii należał niewątpliwie Bucefał, koń Aleksandra Macedońskiego, który nazywał na cześć swego wiernego wierzchowca miasto. Wielką sławę zyskały także Copenhagen księcia Wellingtona, pochowany z wielkimi honorami , Marengo, dosiadany przez Napoleona w czasie bitwy pod Waterloo, a w Polsce - Tarant Stefana Czarnieckiego, Pałasz, który uratował życie Janowi III Sobieskiemu podczas bitwy pod Parkanami, czy choćby Kasztanka, nierozerwalnie związana z postacią marszałka Józefa Piłsudzkiego. Liczne portrety koni odnaleźć można zarówno w polskiej literaturze, jak i w malarstwie czy rzeźbie. Chwałę tego zwierzęcia głosili przede wszystkim poeci romantyczni. W 1828 r. Adam Mickiewicz ułożył poemat liryczny " Farys ", będący manifestatem nieograniczonej wolności araba, pędzącego przez pustynię i pokonującego wszelkie przeszkody. Podobne nuty można odnaleźć u Juliusza Słowackiego i Wincentego Pola; u tego ostatniego zwłaszcza w rycerskim rospodzie o Mohorcie - " strażniku hetmańskiego szlaku ". Rolę konia w polskiej tradycji podkreślał także Henryk Sienkiewicz , którego  " Trylogia " pełna jest opisów tych pięknych zwierząt. Najsłynniejsze wyobrażenia koni znane są jednak z twórczości malarzy polskich. Najczęściej w tej grupie wymienia się prace Juliusza Kossaka, autora m.in. doskonaałych akwarel, sławiących piękno polskich arabów, które twórca obserwował w stadninie Sunguszków. Koń jest również bohaterem licznych malowanych przez niego scen rodzajowych ze wschodniej Małopolski, Podola, Wołynia i Ukrainy, przedstawiających polowania, konne przejażdżki, stadniny czy końskie jarmarki. W mistrzowski sposób ukazywał polskie konie bojowe syn Juliusz, Wojciech Kossak, autor wielu wspaniałych scen batalistycznych, spośród których najbardziej znane są te zawarte w " Panoramie Racławickiej ". Wielbicielem koni, hodowcą i znawcą tych zwierząt był inny malarz polski, wielki romantyk Piotr Michałowski. Juliusz Kossak uważał go za najwybitniejszego wśród polskich malarzy - twórców wizerunków koni, a o klasie jego dzieł może świadczyć i to, że Michałowski cieszył się wielkim uznaniem również u zagranicznych krytyków sztuki. Tworzone przez niego portrety koni cechuje się niezwykłym dynmamizmem i charakterologiczną głębią. Piękne wizerunki koni tworzyli również Józef Brandt, Józef Chełomski oraz Alfred Wierusz - Kowalski. Pierwszy z nich, podejmujący w swym malarstwie tematy niemal wyłącznie polskie i łączące się z polską historią, umieścił na
swych płutnach liczne wizerunki koni, zarówno  w scenach rodzajowych i batalistycznych. Tworzył również doskonałe portrety koni.